Jak wyjść z długów - upadłość konsumencka

Ze spirali długów ciężko się uwolnić. Jednak dla dłużnika, który nie jest w stanie spłacić kredytów, nękanego licznymi egzekucjami i opędzającego się od komorników i windykatorów upadłość konsumencka może być jedyną szansą na wyjście z długów.

Zanim jednak wystąpimy do sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości, warto wiedzieć, jak się przygotować, żeby uniknąć błędów i przykrych konsekwencji prawnych.

Celem upadłości konsumenckiej jest oddłużenie dłużnika (konsumenta - osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej), spłata wierzycieli schodzi natomiast na dalszy plan. Umorzenie długów może nastąpić w całości lub części, w której dłużnik nie jest, ani nie będzie w stanie zapłacić. Pamiętać przy tym jednak należy, iż w postępowaniu upadłościowym dochodzi do likwidacji całego albo części majątku dłużnika. Tak uzyskane środki przekazuje się na zaspokojenie roszczeń wierzycieli, którzy w określonym czasie zgłosili istnienie swojej wierzytelności.

Aby jednak sąd zdecydował o upadłości konsumenckiej, dłużnik powinien być niewypłacalny, co oznacza, że nie jest w stanie regulować swoich wymagalnych zobowiązań. Przyczyny niewypłacalności muszą być niezależne od niego i wynikać z losowych sytuacji. Nie może to być wynik umyślnego postępowania ani rażącego niedbalstwa, czyli naruszenia pewnych norm bez świadomości konsekwencji jakie się z tym wiążą. Sąd nie zgodzi się na ogłoszenie upadłości, jeśli konsument zaciągał kredyty, wiedząc, że ich nie spłaci, lub doprowadził do niewypłacalności wskutek rażącego niedbalstwa.

We wniosku należy wymienić wszystkie składniki majątku – wynagrodzenie, nieruchomości, samochody, sprzęty, biżuterię oraz inne wartościowe przedmioty. Należy także wymienić listę wierzycieli wraz z określeniem kwot im należnych (lista długów). Te informacje muszą zostać podane we wniosku bardzo rzetelnie - inaczej może to stanowić podstawę oddalenia wniosku.

Najważniejsze jednak jest skompletowanie wszystkich niezbędnych dokumentów oraz odpowiednie uzasadnienie swojego wniosku. Na dłużniku spoczywa odpowiedzialność za wszelkie nieprawidłowości związane ze sporządzeniem wniosku.

Do wniosku przede wszystkim należy dołączyć dokumenty potwierdzające istnienie i wysokość długów, a zatem dłużnik w szczególności powinien przedłożyć wszelkie umowy z bankami i instytucjami finansowymi, wypowiedzenia tych umów, wezwania przedsądowe do zapłaty czy dokumenty z postępowań komorniczych.

Do wniosku dłużnik powinien także dołączyć dokumenty uzasadniające okoliczności, które doprowadziły do jego niewypłacalności - np. jeżeli niewypłacalność powstała na skutek choroby dłużnika, powinien on dołączyć dokumentację medyczną z przychodni, leczenia szpitalnego, rehabilitacji (możliwie udokumentować poniesione koszty).

Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenta, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności albo istotnie zwiększył jej stopień umyślnie (np. dłużnik zaciąga kredyt wiedząc, że go nie spłaci) lub wskutek rażącego niedbalstwa (np. dłużnik zaciąga kredyt wiedząc, że jego spłata przekracza jego możliwości finansowe).

Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenta, jeżeli w okresie 10 lat przed dniem zgłoszenia wniosku:

• w stosunku do dłużnika prowadzono już konsumenckie postępowanie upadłościowe, ale zostało ono umorzone z innych przyczyn niż na wniosek konsumenta;

• w stosunku do dłużnika w prowadzonym już konsumenckim postępowaniu upadłościowym uchylono plan spłaty (konsument nie wykonywał planu spłaty, nie składał sprawozdań, zatajał źródła przychodu);

• dłużnik miał obowiązek złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości jako przedsiębiorca, a tego nie zrobił;

• czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli;

- chyba że przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenta, jeżeli w okresie 10 lat przed dniem zgłoszenia wniosku względem konsumenta toczyło się już konsumenckie postępowanie upadłościowe, które zakończyło się całościowym lub częściowym oddłużeniem.

Sąd oddali wniosek także w przypadku, kiedy dłużnik podał we wniosku niezgodne z prawdą lub niezupełne dane (chyba że niezgodność lub niezupełność nie są istotne lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi).

Względy słuszności oraz względy humanitarne to kluczowe pojęcia dla wszystkich tych dłużników, względem których zachodzi przynajmniej jedna z przesłanek negatywnych ogłoszenia upadłości konsumenckiej w przypadkach wskazanych wyżej. Przesłanki te nie maja bowiem charakteru bezwzględnego i pomimo ich zaistnienia sąd zobowiązany jest ogłosić upadłość konsumencką, jeżeli tylko przeprowadzenie postępowania upadłościowego uzasadnione jest względami słuszności lub względami humanitarnymi.

Względy słuszności to podstawowe i pierwotne normy moralne oraz obyczajowe będące wyrazem wrodzonego, instynktownego poczucia sprawiedliwości. Sąd bada niejako otoczenie, w którym przyszło działać dłużnikowi i ocenia czy uzasadniało ono jego zachowania nieakceptowane przepisami. Przykładowo na względy słuszności może powołać się dłużnik, który w okresie prowadzenia działalności gospodarczej nie złożył w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości dla przedsiębiorców, ponieważ w chwili zaistnienia stanu niewypłacalności był ciężko i przewlekle chory albo też przed wniesieniem wniosku o ogłoszenie upadłości, starał się poprawić swoją sytuację, dokonywał wszelkich starań, by wyjść z długów, podejmował próby restrukturyzacji.

Względy humanitarne to okoliczności dotyczące bezpośrednio osoby dłużnika, niewątpliwe odnoszące się do jego godności i czci jako osoby ludzkiej. Sąd dokonuje tu oceny ewentualnych skutków braku przeprowadzenia postępowania upadłościowego w odniesieniu do danego dłużnika oraz stopnia ich dotkliwości biorąc pod uwagę właściwości i warunki osobiste dłużnika. Sąd niejako bada, czy brak przeprowadzenia upadłości konsumenckiej nie będzie nazbyt dotkliwy dla danego dłużnika. Przykładowo na względy humanitarne może powołać się konsument, którego podeszły wiek i stan zdrowia nie pozwala na podjęcia jakiejkolwiek pracy zarobkowej, zaś wysokość emerytury otrzymywanej po zajęciu komorniczym nie pozwala na kupno w aptece niezbędnych leków. Choroba, depresja, bezdomność, konieczność utrzymania rodziny, konieczność leczenia, to właśnie argumenty przemawiające za zastosowaniem względów humanitarnych.

Każdy przypadek sąd jednak powinien badać indywidualnie i szczegółowo, starając się ustalić zarówno dokładny przebieg powstawania kolejnych zobowiązań dłużnika, jak i świadomość prawną i ekonomiczną samego dłużnika. Nie bez znaczenia dla rozstrzygania kwestii rażącego niedbalstwa będzie ustalenie, na jaki cel dłużnik zaciągał swoje zobowiązania. Dłużnika nie powinno dyskwalifikować przykładowo zaciąganie kredytów konsolidacyjnych celem podejmowania prób spłaty swych zobowiązań. Z dużą ostrożnością sąd powinien natomiast podchodzić do jakże popularnej tzw. spirali zadłużenia - gdy dłużnik zaciągał kolejne zobowiązania, mając świadomość, że nigdy ich nie spłaci, sąd powinien oddalić złożony wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Jeżeli jednak niska świadomość prawna i ekonomiczna dłużnika lub jego choroba pozwala przyjąć, że nie miał on świadomości swej trudnej sytuacji finansowej, sąd powinien ogłosić upadłość.

Wniosek składa się na urzędowym formularzu (dostępnym na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości) do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania dłużnika. Opłata od złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości to koszt zaledwie 30 zł. W przypadku, kiedy sytuacja materialna dłużnika jest naprawdę trudna, może on złożyć wniosek o zwolnienie od opłaty od wniosku o upadłość konsumencką, a także wniosek o zwolnienie od ponoszenia wszystkich kosztów postępowania oraz przyznanie pełnomocnika z urzędu.

Choć sam proces jest żmudny i długotrwały, czasami to jedyna szansa, by zostać wykreślonym z rejestru dłużników i niejako rozpocząć życie od nowa - postanowienie sądu o ogłoszeniu upadłości stanowi pierwszy krok.